ΠΡΙΝ ἀπὸ 50 ἔτη, τὸ 1972, ὁ ἀείμνηστος Μοναχὸς γ. Βίκτωρ Ματθαίου, Καθηγούμενος, ὁ γνωστὸς Ἐκδότης τοῦ Μεγάλου Συναξαριστοῦ, προέβη στὴν ἔκδοση ἑνὸς βιβλιαρίου 48 σελίδων, ὡς ἀφιερώματος στὴν μνήμη ὀδύνης ἐπὶ τῇ 50ετίᾳ τότε τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς, μὲ τὸν χαρακτηριστικὸ τίτλο «Ἡ Λυχνία ἐκινήθη…».
Ὁ Γέροντας Βίκτωρ, μία πνευματικὴ μορφὴ τῆς Ἐκκλησίας μας τῶν Γνησίων Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, ὁ ὁποῖος κατέλιπε μνήμη ἀγαθοῦ ἐργάτου τῆς εὐαγγελικῆς βιοτῆς καὶ τοῦ ἁγιοπατερικοῦ φρονήματος, ἐκοιμήθη τὸ ἑπόμενο μόλις ἔτος, 1973, σὲ ἡλικία 64 ἐτῶν, κληροδοτήσας τὸ σημαντικὸ ἐκδοτικὸ ἔργο του στοὺς συνεργούς του μακαριστοὺς ἐπίσης ἤδη Ἀρχιμ. Ματθαῖο Λαγγῆ, κατοπινὸ Ἐπίσκοπο Οἰνόης, καὶ Μοναχὸ Ἠλία Μπακόπουλο.
Ἐπειδὴ τὸ βιβλιάριο ἐκεῖνο εἶναι δυσεύρετο, καὶ περιέχει σημαίνουσα πνευματικὴ ἀποτίμηση τῆς ὀδυνηρᾶς μνήμης, τῆς ὁποίας τὴν ἑκατονταετηρίδα ἐπιτελοῦμε κατὰ τὸ παρὸν ἔτος, προβαίνουμε στὴν παρουσίαση χαρακτηριστικῶν τμημάτων του. Τὸ ὅσα γράφει ὁ π. Βίκτωρ διατηροῦν τὴν ἐγκυρότητα καὶ ἀξία τους καὶ ἀποτελοῦν ἀξιοπρόσεκτη τοποθέτηση γιὰ ὅλους ἐμᾶς σήμερα καὶ γιὰ τοὺς ἐπιγενομένους. Διαβάζουμε στὸν «Πρόλογο»:
«ΠΡΟ πεντήκοντα ἐτῶν φοβερὰ θύελλα, ἐκσπάσασα εἰς τὴν ἑλληνικωτάτην Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Πόντον, ἐσάρωσε, κυριολεκτικῶς, τὸν βυζαντινογέννητον Ἑλληνισμὸν τῶν περιοχῶν ἐκείνων. Σκηναὶ ἀπεριγράπτου βαρβαρότητος εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων, πρὸ τῶν ὁποίων ὠχριοῦν τὰ στρατόπεδα ἐξοντώσεως τῶν Ἑβραίων εἰς Ἄουσβιτς, συνθέτουν “τὸ δρᾶμα τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ”, τὸ ὁποῖον διεπράχθη ὑπὸ τὰ ἀνεκτικὰ βλέμματα τῶν “πολιτισμένων” Εὐρωπαίων.
Αἱ ἑπτὰ λυχνίαι τῆς Ἀποκαλύψεως μετεκινήθησαν ἐκ τοῦ τόπου αὐτῶν καὶ οἱ ἀστέρες τῶν Ἐκκλησιῶν ἐκείνων, τῆς Σμύρνης, Ἐφέσου, Περγάμου, Θυατείρων, Σάρδεων, Φιλαδελφείας, Λαοδικείας, ἐσβέσθησαν πλέον.
Ἐὰν ὅμως ἡ ἱστορικὴ μορφὴ τοῦ δράματος τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ, συγκλονιστική, τραγικωτάτη εἶναι, ὁπωσδήποτε, γνωστή, κάτι ποὺ θὰ πρέπει νὰ γνωρίσῃ ὁ Ὀρθόδοξος Ἕλλην εἶναι τὰ πνευματικὰ πλαίσια, ἐντὸς τῶν ὁποίων ἔλαβε χώραν ἡ φοβερὰ ἐθνικὴ τραγωδία…
ΚΑΙ ΤΑ πνευματικὰ αὐτὰ πλαίσια συνθέτουν, δυστυχῶς, ὁ μοντερνισμός, ἡ τάσις πρὸς ἐκκοσμίκευσιν τῆς Ἐκκλησίας, αἱ κινήσεις παραδόσεως τῆς Ὀρθοδοξίας εἰς τὸν Παπισμὸν καὶ τὸν Ἀγγλικανισμόν.
Ἀδίστακτος ὁ Μελέτιος Μεταξάκης, πρόδρομος καὶ ἐμπνευστὴς τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ἀνέχεται δολοφονίαν τῶν Ἱερῶν Κανόνων, προκειμένου νὰ ἀνέλθῃ, μὲ τὰς λόγχας τῶν Ἀμυνιτῶν, εἰς τὸν εὐκλεῆ θρόνον τῶν Φωτίων, τῶν Γρηγορίων, τῶν Χρυσοστόμων, τῶν Ἁγίων Πατριαρχῶν τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἀλλὰ καὶ ἀντάξιος τούτου συνεργάτης, ὁ Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, τὸ σκεῦος τοῦ πονηροῦ, ὁ ἐφαρμοστὴς τῆς Μεταρρυθμίσεως ἐν Ἑλλάδι, οὐχὶ ἐντιμοτέραις μεθόδοις ἐχρήσατο, ἵνα τοῦ πρώτου Θρόνου τοῦ ἐλευθέρου Ἑλληνικοῦ Βασιλείου ἐπιβῇ, τοῦ Θρόνου, ὅν ἔπηξεν ὁ μέγας τῶν ἐθνῶν Ἀπόστολος, ὁ Παῦλος, ἐκλέϊσαν δὲ Διονύσιοι καὶ Ἱερόθεοι.
Ἀνελθόντες δὲ οὗτοι ἐπὶ τῶν Θρόνων καὶ πατοῦντες κυριολεκτικῶς ἐπὶ πτωμάτων (τῶν δολοφονηθέντων, ὑπαιτιότητί των, Ἱερῶν Κανόνων) ἐπεχείρησαν “ἄνοιγμα” τῆς Ὀρθοδοξίας πρὸς τὸν Ἀγγλικανισμόν, ἐπρογραμμάτισαν σειρὰν Καινοτομιῶν καὶ ἐπέτυχον αὐθαιρέτως, ἀντικανονικῶς καὶ παρανόμως τὴν εἰσαγωγὴν τοῦ Γρηγοριανοῦ Ἡμερολογίου, καταθραύσαντες οὕτω τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῇ θείᾳ λατρείᾳ!
Παραλλήλως, ἄνεμος πολλῶν Καινοτομιῶν πνέει ἐπικινδύνως εἰς τὸν χῶρον τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας καὶ λησμονεῖται ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων τοῦ 1921, ὅτι ἡ ἐπιτυχία τοῦ 1821 ὠφείλετο μόνον εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν.
Αὐτὰ εἶναι τὰ πνευματικὰ πλαίσια τοῦ Μικρασιατικοῦ Δράματος…».
Καὶ συνεχίζει ὁ πατὴρ Βίκτωρ στὸν «Πρόλογό» του:
«ΦΟΒΕΡΟΙ οἱ λόγοι τῆς Ἀποκαλύψεως: “Ἔρχομαί σοι ταχὺ καὶ κινήσω τὴν λυχνίαν σου ἐκ τοῦ τόπου αὐτῆς, ἐὰν μὴ μετανοήσῃς” (β΄ 5). Ἐπραγματοποιήθησαν, διὰ νὰ ἀποδειχθῇ, ὅτι “οὐκ ἀδυνατήσῃ παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα” (Λουκ. α΄ 37).
Ἐν ἐπιγνώσει λοιπὸν τῆς ἀληθείας, ὅτι τὰ ἱστορικὰ γεγονότα πάντοτε κινοῦνται ἐντὸς πνευματικῶν πλαισίων, τὰ ὁποῖα δημιουργοῦν οἱ ἄνθρωποι καὶ ἐν συνειδήσει τῆς ἀνάγκης νὰ ἐξυγιανθοῦν τὰ πλαίσια τοῦ συγχρόνου Ἑλληνισμοῦ ἀπὸ τὰς θανατηφόρους τοξίνας τοῦ μοντερνισμοῦ καὶ τοῦ φιλοπαπισμοῦ, προβαίνομεν εἰς τὴν κυκλοφορίαν τοῦ ἀνὰ χεῖρας τεύχους.
Εἰς τὸ μικρὸν αὐτὸ τεῦχος παραθέτομεν μίαν ἀναδρομὴν εἰς τὰ πεντήκοντα ἔτη ἀπὸ τοῦ Μικρασιατικοῦ Δράματος καὶ μίαν ὁμιλίαν τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, θίγουσαν ἀναλόγους σκέψεις καὶ ἐπιγραφομένην “Περὶ ψευδοπροφητῶν καὶ ψευδοδιδασκάλων καὶ ἀθέων αἱρετικῶν καὶ περὶ τῶν σημείων τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου”.
Εὐχόμεθα ὅπως ὁ ἀναγνώστης ἀντιληφθῇ τὰς εὐθύνας του, ὡς Ὀρθόδοξος Ἕλλην, καὶ παραμείνῃ “ἐν οἷς ἔμαθε καὶ ἐπιστώθη” (Β΄ Τιμ. γ΄ 14), δηλαδὴ εἰς τοὺς κόλπους τῆς Ἁγίας Ὀρθοδοξίας. Αὐτὸ εἶναι τὸ ὕψιστο καθῆκον πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸ Ἔθνος. Αὐτὴ εἶναι κραυγὴ τῶν θυμάτων τῆς Μικρασιατικῆς καὶ Ποντιακῆς καταστροφῆς. Στῶμεν ὅθεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου, πρόσχωμεν!».
ΑΠΟ τὸ κύριο τμῆμα τοῦ τεύχους τοῦ π. Βίκτωρος, τὸ ὁποῖον ἐπιγράφεται: «Μία Πεντηκονταετία (1922-1972) – Ἡ ἀνάμνησις ἑνὸς δράματος Ἐθνικῆς καὶ Ἐκκλησιαστικῆς δοκιμασίας», παραθέτουμε κάποια ἀποσπάσματα, γιὰ νὰ ἑνωτισθοῦμε τὸν σοβαρὸ προβληματισμό του καὶ νὰ συμμερισθοῦμε τὶς ἰσχύουσες εἴπερ ποτὲ καὶ ἄλλοτε παρατηρήσεις καὶ προτροπές του:
«ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΕΤΙΑ ὁλόκληρος συμπληροῦται κατὰ τὸ τρέχον ἔτος (1972), ἀφ’ ὅτου ἡ μεγαλυτέρα ἐθνικὴ συμφορὰ τῶν νεωτέρων χρόνων ἔπληξε τὴν φιλτάτην ἡμῶν Πατρίδα, τὴν Ὀρθόδοξον Ἑλλάδα μας. Εἰς ἐποχὴν καθ’ ἥν τὸ ἔθνος ὁλόκληρον ὡς μία ψυχὴ καὶ καρδία εἶχεν ἀποδυθῆ εἰς τὸν ὑπὲρ τῶν ὅλων ἀγῶνα, εἰς ἀγῶνα ὑπέρτατον, ἐξ οὗ ἀνέμενε τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν μακροχρονίων πόθων του, τὴν παλινόρθωσιν τοῦ βυζαντινοῦ μεγαλείου του, ἡ βάσκανος μοῖρα ἠθέλησεν, ὅπως ἐν ἔτει 1922 ὑποστῇ μίαν ἀσυλλήπτου ἐκτάσεως καταστροφήν, ἀπροσμετρήτους ἔχουσαν ἐπιπτώσεις ἐπὶ τοῦ βίου καὶ τοῦ μέλλοντος αὐτοῦ, τὴν τοῖς πᾶσι γνωστὴν Μικρασιατικὴν Καταστροφήν.
Θυσίαι ἀνυπολόγιστοι τοῦ ἀνασυγκροτουμένου γένους διὰ τῆς καταστροφῆς ἐκείνης ἀπέβησαν εἰς μάτην. Ἡ Ἑλληνικὴ Στρατιὰ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας συνετρίβη καὶ διελύθη. Χιλιάδες ἀμάχου πληθυσμοῦ κατεσφάγησαν ἀγρίως ἀπὸ τὰς ὀρδὰς τῶν ἀτάκτων Τούρκων. Ἑκατομμύρια Ἑλλήνων, τὸ σύνολον τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἐξερριζώθη ἀπὸ τὰς ἑστίας του καὶ ἐρρίπτετο εἰς τὴν θάλασσαν διὰ νὰ σωθῇ ἀπὸ τὴν ἀγριότητα τῶν μαινομένων ἐπιδρομέων.
Τὸ πᾶν διὰ τὸν Μικρασιατικὸν Ἑλληνισμὸν ἐχάνετο εἰς τὸ σκότος, εἰς τὴν ἀφάνειαν. Σύμπασα ἡ Ἑλλὰς κατετρύχετο καὶ κατεσπαράσσετο ὑπὸ ὀδύνης βαθυτάτης. Τὰ μακραίωνα Πανελλήνια φωτεινὰ ὄνειρα, τὰ πρὸς ὀλίγον ὑλοποιηθέντα καὶ φωτὶ ἀπλέτῳ καταυγασθέντα, ἐξαίφνης ἐσβέννυντο, ὡσεὶ λαμπὰς ὑπὸ βιαιοτάτης ἀνέμου πνοῆς. Ὁλόκληρος ἡ Ἑλληνικὴ Μικρὰ Ἀσία, ἡ γῆ τῆς Ἐπαγγελίας διὰ τὴν Ἑλληνικὴν οἰκονομίαν, ἐχάνετο διὰ τὴν Ἑλλάδα. Ἡ Ἀνατολικὴ Θράκη διεγράφετο ἀπὸ τὸν χάρτην καὶ τὴν ζωὴν τῆς Ἑλλάδος.
Ἀλλὰ καὶ ἡ Κωνσταντινούπολις, ἡ πόλις τῶν ὀνείρων μας, ἡ Ἑλληνικωτάτη Πόλις, τῆς ὁποίας ἤδη τὰς πύλας ἔκρουον, ὕστερον ἀπὸ 469 χρόνους δουλείας, τὰ Ἑλληνικὰ στρατεύματα, ἐξαίφνης, ὡς ὁ δίσκος ἀπὸ τὰς χεῖρας τοῦ δισκοβόλου κατὰ τὴν κρίσιμον στιγμήν, ἐξέφυγεν ἀπὸ τὰς χεῖρας τῶν Ἑλλήνων, ἐβυθίσθη καὶ πάλιν εἰς τὸ χάος, ἐπανῆλθεν εἰς τὴν σκληρὰν δουλείαν… Τὰ πάντα τότε κατέρρευσαν. Τὸ ἔτος 1922 ἀπεδείχθη τὸ πλέον δραματικὸν διὰ τὸν Ἑλληνισμὸν ἔτος, μετὰ τὸ 1453. Ἔν τισι μάλιστα σημείοις τὰ ὀλέθρια ἀποτελέσματα τῆς καταστροφῆς τοῦ 1922 ὑπερέβησαν κατὰ πολὺ τὴν καταστροφὴν τοῦ 1453. Τόσον μάλιστα μεγαλυτέρα εἶναι εἰς τὰ ἐν λόγῳ σημεῖα ἡ καταστροφὴ αὕτη ἀπὸ ἐκείνην, ὅσον μεγαλύτερος εἶναι ὁ οὐρανὸς ἀπὸ τὴν γῆν. Ἀπέχει τόσον ἡ μία ἀπὸ τὴν ἄλλην, ὅσον ἀπέχει ἡ πνευματικὴ ζημία ἀπὸ τὴν ὑλικήν. Καὶ ἐξηγούμεθα.
Τὸ 1453 ὑπῆρξεν εἰς ἀφάνταστον βαθμὸν ὀλέθριον διὰ τὸν Ἑλληνισμόν, διὰ τὸν Βυζαντινὸν πολιτισμόν, διὰ τὸν Χριστιανισμὸν ἐν γένει. Καὶ ποία Ἑλληνικὴ ψυχὴ δὲν ἐθρήνησε καὶ δὲν θρηνεῖ ἀνὰ τοὺς αἰῶνας τὴν ἀπώλειαν ἐκείνην; Καὶ μόνον νὰ ἀναλογισθῇ τις ὁποία ὑπερχιλιετὴς δόξα περιῆλθεν εἰς χεῖρας βαρβαρικὰς κατακλύζεται ἀπὸ κύματα ἀφθάστου πικρίας.
Καὶ ὅμως· κάτω ἀπὸ τὴν δυσπερίγραπτον ἐκείνην συμφοράν, κάτω ἀπὸ τὸ πέλμα τοῦ κατακτητοῦ, κάτι ἀπέμεινεν ὄρθιον, κάτι διεσώθη ἀπὸ μεγαλύτερον κίνδυνον. Εἶναι δὲ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον διεσώθη ἀπὸ ἄλλον μεγαλύτερον κίνδυνον, ὅστις τὸ ἠπείλει, τὸ μέγιστον ἀγαθὸν τῆς Ἑλληνικῆς μας Πατρίδος. Εἶναι ἡ Ἁγία Ὀρθοδοξία, τὴν ὁποίαν ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ διεφύλαξε τὸ ὑπόδουλον γένος κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς δουλείας του, ἐνῷ προηγουμένως καὶ ἐν τῇ ἐλευθερίᾳ τὸ ἀγαθὸν αὐτὸ πολλάκις ἠπειλήθη.
Εἶναι ἀκόμη τὸ ὑπόλειμμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τὸ ὁποῖον διεσώθη ἐκ τῆς σφαγῆς καὶ τοῦ ἐξανδραποδισμοῦ. Τὸ ὑπόλειμμα αὐτὸ ἐταπεινώθη μὲν καὶ ὑπέφερε ποικιλοτρόπως, ὅμως διετηρήθη ἰσχυρὸν εἰς τὰς ἑστίας του. Διῃτᾶτο εἰς τρώγλας, ἀλλ’ εἶχε τὴν Ἐκκλησίαν του, ἤναπτε τὸ κανδηλάκι του, ἀνέπεμπε μὲ θέρμην τὴν προσευχήν του, διετήρει ἀκμαῖον τὸ Ὀρθόδοξον φρόνημά του καὶ ὑπέμενε… Ὑπέμενε καὶ ἐμόχθει νυχθημερὸν ἕως οὗ, θείᾳ συνάρσει, ἠδυνήθη νὰ δώσῃ τὸ 1821.
Τί ὅμως τὸ 1922; Ὁ Μικρασιατικὸς Ἑλληνισμὸς ἐξωστρακίσθη τελείως, ἐξεπατρίσθη πανοικί. Οὐδεμία πλέον Ἑλληνικὴ ψυχὴ ἀναπνέει εἰς τοὺς χώρους ἐκείνους. Οὐδεμία Ὀρθόδοξος Ἑλληνικὴ Λειτουργία ἐπιτελεῖται, οὔτε εἷς ναΐσκος ὑπάρχει, οὔτε ἕνα κανδηλάκι ἀνάπτει, οὔτε ἴχνος θυμιάματος ἀναπέμπεται πρὸς τὸν τῶν ὅλων Θεόν. Οὕτω, καὶ διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν, ἐπληρώθησαν καὶ διὰ τὴν μαρτυρικὴν Μικρὰν Ἀσίαν οἱ λόγοι, οὕς εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς τὸν Μωϋσῆν ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ: “Καὶ θήσω τὰς πόλεις ὑμῶν ἐρήμους καὶ ἐξερημώσω τὰ ἅγια ὑμῶν καὶ οὐ μὴ ὀσφρανθῶ τῆς ὀσμῆς τῶν θυσιῶν ὑμῶν. Καὶ ἐξερημώσω ἐγὼ τὴν γῆν ὑμῶν καὶ θαυμάσονται ἐπ’ αὐτῇ οἱ ἐχθροὶ ὑμῶν οἱ ἐνοικοῦντες ἐν αὐτῇ” (Λευϊτ. κστ΄ 31-32). Ἡ Μικρὰ Ἀσία, ἡ κοιτὶς αὕτη τῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ ὁποία ἀνέδειξε τοὺς Ἱεροὺς Πολυκάρπους καὶ Βασιλείους καὶ Γρηγορίους καὶ Χρυσοστόμους καὶ τὴν πληθὺν ἐκείνην τῶν Ἁγίων Ἱεραρχῶν καὶ Ὁμολογητῶν καὶ Μαρτύρων καὶ Ὁσίων, ἡ Μικρὰ Ἀσία, ἡ ὁποία, παρ’ ὅλον τὸ 1453 καὶ τὰ πρὸ καὶ τὰ μετ’ αὐτὸ συνταρακτικὰ δι’ αὐτὴν γεγονότα, ἠδυνήθη νὰ κρατήσῃ ἀκμαίαν τὴν Ὀρθοδοξίαν της, τὸ 1922 κατεποντίσθη αὐτανδρί. Κατεβυθίσθη εἰς τὰ βάθη τῶν ὠκεανῶν, κατεκαλύφθη ἀπὸ τὰ ἀπύθμενα ἐρέβη τῆς μωαμεθανικῆς πλάνης. Οὐδαμοῦ ὑπάρχει κανδηλάκιι ἀναμμένον ἀπὸ Ὀρθόδοξον ψυχήν. Ποῦ σήμερον αἱ ἑπτὰ λυχνίαι τῆς Ἀποκαλύψεως (Ἀπ. α΄ 12); Δι’ αὐτὸ κατὰ τὸ σημεῖον τοῦτο ἡ συμφορὰ τοῦ 1922 εἶναι ἀσυγκρίτως μεγαλυτέρα τῆς τοῦ 1453».
Ἡ ἀποτίμηση τοῦ π. Βίκτωρος συνεχίζεται μὲ ἐνδιαφέρον:
«Δὲν περιορίζεται ὅμως μόνον μέχρις ἐδῶ ἡ συμφορὰ ἡ ὁποία ἔπληξε τὴν Ἑλλάδα μας κατὰ τὸ 1922. Ἡ συμφορὰ αὕτη εἶχεν ἀπροσμετρήτους ἐπιπτώσεις καὶ διὰ τὴν ἐλευθέραν Ἑλλάδα καὶ μάλιστα διὰ τὴν Ἐκκλησιαστικὴν κατάστασιν αὐτῆς, περὶ ἧς ἐνταῦθα ὁ λόγος. Ἡ καταστροφὴ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἤνοιξε δυστυχῶς τὴν ὄρεξιν τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους, διὰ γενικὴν κατὰ τῆς Ἑλληνικῆς Ὀρθοδοξίας ἐπίθεσιν, δι’ αὐτὸ ἄλλωστε καὶ τὴν καταστροφὴν ἐκείνην ἐξύφαναν. Τοσαύτη δὲ ὑπῆρξεν ἡ μανία αὐτῶν, ὥστε ἐντὸς ἐλαχίστου χρονικοῦ διαστήματος ἐπέτυχον, ἵνα ἀπωθήσωσι καὶ τὴν ἐπίσημον Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τοῦ ἐδάφους τῆς ἀκραιφνοῦς Ὀρθοδοξίας. Αὐτὸ δὲ εἶναι καὶ τὸ σφοδρότερον πλῆγμα τῆς ἕνεκεν τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν θεηλάτου ἐκείνης καταστροφῆς τοῦ 1922. Εἰς τὰ σημεῖα αὐτὰ ὑπερτερεῖ ἡ συμφορὰ αὕτη τὴν συμφορὰν τοῦ 1453. Ὑπερτερεῖ τόσον ὅσον διαφέρει τὸ πνεῦμα ἀπὸ τὴν ὕλην, τὸ αἰώνιον ἀπὸ τὸ ἐφήμερον.
Πῶς τὸ ἀσύλληπτον εἰς ἔκτασιν κακὸν τοῦτο ἠδυνήθη νὰ ἀχθῇ εἰς πέρας; Τοῦτο εἶναι ζήτημα σχεδίου ἐπιτελικοῦ καταστρωθέντος ἐν τοῖς ἐργαστηρίοις τοῦ σκότους. Ἐπέτρεψε δὲ τὴν πραγματοποίησιν αὐτοῦ ὁ Κύριος, κρίμασιν οἷς Αὐτὸς μόνος γινώσκει, κυρίως ὅμως ἕνεκα τῆς ἁμαρτίας ἐν γένει καὶ μάλιστα τῆς ἀπιστίας…
Κατὰ τὴν ἰδίαν ἐκείνην ἐποχὴν [τῆς πολιτικῆς ἐπικρατήσεως τῶν ἐπαναστατῶν συνταγματαρχῶν Πλαστήρα καὶ Γονατᾶ] αἱ αὐταὶ σκοτειναὶ δυνάμεις ἐν τῷ πλαισίῳ τοῦ αὐτοῦ σχεδίου ἐνεργοῦσαι εἶχον ἐπιτύχει, ἵνα εἰς μὲν τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριαρχικὸν Θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀναβιβάσωσιν, ὀλίγον τι ἐνωρίτερον, τὸν ἀπαισίας μνήμης Μελέτιον Μεταξάκην, ὅστις καὶ τὸ ψευδωνύμως ἀποκληθὲν Πανορθόδοξον Συνέδριον τοῦ ἔτους 1923 εἶχε συγκαλέσει, εἰς δὲ τὸν Ἀρχιεπισκοπικὸν Θρόνον τῶν Ἀθηνῶν ἀκολούθως τὸν ἀρνησίδοξον Ἀρχιεπίσκοπον Χρυσόστομον Παπαδόπουλον.
Οὕτω καὶ διὰ τῶν τοιούτων καταχθονίων ἐνεργειῶν καὶ τῶν καταλλήλων ὀργάνων, ἅ εἰς τὰς καταλλήλους θέσεις ἐτοποθέτησαν οἱ τῆς Ὀρθοδοξίας σκοτεινοὶ πολέμιοι καὶ τὴν πρώτην ἐκτροπὴν ἀπὸ τῆς αἰωνοβίου λειτουργικῆς ζωῆς τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου κατ’ Ἀνατολὰς Ἐκκλησίας ἐπέτυχον. Ἦτο δὲ ἡ πρώτη αὕτη ἐκτροπή, ἥτις καὶ ὡς ἀπαρχὴ τῶν ἐν τῷ μέλλοντι ἐφαρμοσθησομένων θὰ ἐχρησίμευεν, ἡ ἀπεμπόλησις τοῦ Πατρίου Ὀρθοδόξου Ἡμερολογίου καὶ ἡ εἰσαγωγὴ ἐν τῇ λειτουργικῇ ζωῇ τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Φραγκικοῦ Γρηγοριανοῦ τοιούτου…
…Μέχρι τοῦ 1922… τὴν ἀλάθητον καὶ ἀκαινοτόμητον γραμμὴν πλεύσεως ἠκολούθει ἡ νοητὴ Ναῦς, ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἁγιωτάτη Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Καὶ Ἐπιτροπαί, καὶ Συνέδρια, καὶ Κυβερνήσεις, καὶ νόμοι πολιτικοί, καὶ Ἀρχιεπίσκοποι, καὶ Σύνοδοι, συνεμορφοῦντο πρὸς τὰς ἐπιταγὰς τῶν θείων καὶ Ἱερῶν Κανόνων, τῶν Συνοδικῶν ἀποφάσεων καὶ τῆς Ἱερᾶς τῆς Ἐκκλησίας Παραδόσεως. Ἀλλὰ ταῦτα μέχρι τῆς 10ης Μαρτίου 1923, ἡμέρας καθ’ ἥν εἰς τὸν περικλεῆ Ἀρχιεπισκοπικὸν Θρόνον τῶν Ἀθηνῶν ἀνῆλθεν ὁ ἀνατροπεὺς τῆς αἰωνοβίου ἐκκλησιαστικῆς γαλήνης καὶ εὐταξίας, ὁ καταπατητὴς τῶν Ἱερῶν τῆς Ὀρθοδοξίας Παραδόσεων καὶ Κανόνων καὶ Θεσμῶν, ὁ ἐξ Ἀρχιμανδριτῶν Χρυσόστομος Παπαδόπουλος…
[Μετὰ ὅμως τὴν ἀποτυχίαν του] «νὰ ἐπιτύχῃ τὴν συγκατάθεσιν καὶ τῶν ἄλλων ἐπὶ μέρους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἵνα μὴ διὰ μονομεροῦς ἐνεργείας [τῆς Ἡμερολογιακῆς Μεταρρυθμίσεως] ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καταστῇ ΣΧΙΣΜΑΤΙΚΗ καὶ οὕτως ἀποτύχῃ τὸ τόσον ἐπιμελῶς κατηρτισμένον ἐν τοῖς ταμείοις τοῦ σκότους ἐξοντωτικὸν σχέδιον», [οὗτος] «ἐπὶ μόνης τῆς ἰσχύος τῆς ἀθέσμου καὶ ἁμαρτωλῆς ἐκείνης Ἐπαναστατικῆς Κυβερνήσεως στηριζόμενος, δι’ ἁπλῆς δὲ καὶ μόνον ἐγκυκλίου παραγγελίας του πρὸς τοὺς Μητροπολίτας τοῦ Κράτους καὶ τὸν λοιπὸν Ἱερὸν Κλῆρον τῆς Ἑλλάδος, ἐπέβαλεν ὅπως ἀπὸ τῆς 10ης Μαρτίου τοῦ ἔτους 1924 ἐγκαταλείψωσι τὸ Ἡμερολόγιον τῶν Πατρώας Εὐσεβείας καὶ ἀκολουθήσωσι τοῖς ἴχνεσι τοῦ Παπικοῦ ἅρματος, τοῦ Γρηγοριανοῦ Καλενταρίου. Διὰ τῆς ἐν λόγῳ ἐγκυκλίου ἡ 10η Μαρτίου ὠνομάζετο 23η Μαρτίου.
Τοιουτοτρόπως ὅλως ἀπροσδοκήτως, ἄνευ οὐδεμιᾶς Συνοδικῆς ἀποφάσεως, ἄνευ οὐδενὸς Κρατικοῦ νόμου, ἄνευ οὐδεμιᾶς ἐξωτερικῆς τινος ἀνωτέρας βίας, μάλιστα ἐναντίον τῶν νόμων τῆς τε Πολιτείας καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἐπίσημος Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος εὑρέθη μακρὰν τοῦ θριγκοῦ (φραγμοῦ) τῆς Ὀρθοδοξίας πρὸς μεγίστην χαρὰν τῶν προαιωνίων ἐχθρῶν αὐτῆς.
Τί τὸ ἐντεῦθεν; Τίς ἔχει δάκρυα νὰ θρηνήσῃ τὸ συντελεσθὲν ἀνοσιούργημα; Ἀπὸ τῆς ἀποφράδος ἐκείνης ἡμέρας τῆς 10/23ης Μαρτίου 1924, ἡ Ὀρθοδοξία ἐδιχάσθη εἰς δύο ἀλληλομαχόμενα στρατόπεδα. Εἰς τοὺς ὀπαδοὺς τῆς Καινοτομίας καὶ εἰς τοὺς ἐμμένοντας στερρῶς εἰς τὰ Πάτρια. Εἰς τοὺς Νεωτεριστὰς καὶ τοὺς Γνησίους Ὀρθοδόξους. Τοὺς Νεοημερολογίτας καὶ τοὺς Παλαιοημερολογίτας. Δύο δὲ Ἐκκλησίαι ἀνέκυψαν εἰς τὸν χῶρον τῆς ἄλλοτε μιᾶς Ὀρθοδόξου Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μία εἶναι ἡ ἐπίσημος κρατικὴ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἡ ἐκ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀποπηδήσασα, καὶ εἰς τὴν ὁποίαν πλὴν τῶν ὀλίγων ἐκ πεποιθήσεως πιστῶν ἀνήκουσι καὶ πάντες οἱ περὶ τὴν πίστιν ἀδιάφοροι, ἡ ἑτέρα εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῶν ταπεινῶν μὲν ἀλλ’ εὐσεβῶν καὶ Γνησίων Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν…
Ἡ ὑπόμνησις τῶν σφαλμάτων ἡμῶν, ἐξ ὧν πολλὰ τὰ δεινὰ ἐπηκολούθησαν, εἶναι πρᾶξις ἐπιβεβλημένη εἰς τὸν Χριστιανόν, ἵνα ἐκ τῆς ἐνθυμήσεως ἐπακολουθῇ καὶ ἡ διόρθωσις. Τοῦτ’ αὐτὸ πρέπει νὰ γίνεται καὶ διὰ τὸ σύνολον τοῦ Ἔθνους καὶ διὰ τὴν Ἐκκλησίαν. Διότι, ὅταν ἀτομικῶς ἁμαρτάνωμεν, ἀτομικῶς καὶ τιμωρούμεθα. Ὅταν ὅμως ὡς Ἔθνος καὶ ὡς Ἐκκλησία ἁμαρτάνωμεν, τότε καὶ ἐθνικῶς καὶ ἐκκλησιαστικῶς τιμωρούμεθα. Ἐθνικῶς δὲ καὶ ἐκκλησιαστικῶς ἁμαρτάνωμεν, ὅταν ἡ ἁμαρτία ὑπερβαίνουσα τὰ στενὰ ἀτομικὰ ὅρια κατακλύσῃ καὶ μικροὺς καὶ μεγάλους καὶ ἄρχοντας καὶ ἀρχομένους καὶ κυβερνῶντας καὶ κυβερνωμένους καὶ πολιτικοὺς καὶ ἐκκλησιαστικοὺς παράγοντας καὶ ἅπαντες ὁμοῦ χειροκρατούμενοι βαίνομεν κατὰ κρημνῶν ἀθετοῦντες τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ καὶ ἀνατρέποντες τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια τῆς Πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος, ποδοπατοῦντες οὕτω πᾶν ὅ,τι τιμαλφὲς καὶ πολύτιμον καὶ ἅγιον παρελάβομεν παρὰ τηλικούτων Πατέρων…
Διὰ τοῦτο, ἀδελφοί, προφθάσωμεν ἕως οὗ καιρὸν ἔχωμεν, πρὶν ἤ ἔλθῃ τὸ τέλος. Φοβηθῶμεν μήπως ἄλλη καταστροφὴ μεγαλυτέρα τῆς πρὸ πεντηκονταετίας φοβερᾶς ἐκείνης καταστροφῆς ἐπέλθῃ καὶ καθ’ ἡμῶν. Μετανοήσωμεν, κλαύσωμεν, θρηνήσωμεν. Ἕκαστος ἐξ ἡμῶν ἄς σπεύσῃ νὰ σωθῇ. Κατακλυσμὸς μέγας κατακλύζει τὴν γῆν. Κατακλυσμὸς οὐχὶ βροχῶν καὶ ὑδάτων, ἀλλὰ κατακλυσμὸς ἁμαρτίας. Ἡ ἁμαρτία κατέκλυσε πᾶσαν τὴν Οἰκουμένην. Ἑνωτισθῶμεν λοιπὸν τῆς μακαρίας ἐκείνης φωνῆς, τῆς βοώσης ἑνὶ ἑκάστῳ ἐξ ἡμῶν· «σώζων σῶζε τὴν σεαυτοῦ ψυχήν» (Γεν. ιθ΄ 17)! Ὅθεν σπεύσατε καὶ ἐξέλθετε ἐκ μέσου τῶν ἀσεβῶν ὅσοι ἐξ ἀγνοίας ἐξακολουθεῖτε νὰ ἀναστρέφεσθε μετ’ αὐτῶν, εἰσέλθετε δὲ εἰς τὴν νοητὴν Κιβωτόν, τὴν ἀκαινοτόμητον Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, τὴν Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικήν, Ὀρθόδοξον Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν, τὴν ὁποίαν ἀλώβητον διασώζουν μόνον οἱ ἁπλοῖ μέν, ἀλλὰ Γνήσιοι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Ἀκούσωμεν, ἀδελφοί, καὶ τοῦ θείου Παύλου βοῶντος· “Μὴ γίνεσθε ἑτεροζυγοῦντες ἀπίστοις· τίς γὰρ μετοχὴ δικαιοσύνῃ καὶ ἀνομίᾳ; Τίς δὲ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος; Τίς δὲ συμφώνησις Χριστῷ πρὸς Βελίαρ; ἤ τίς μερὶς πιστῷ μετὰ ἀπίστου;… Διὸ ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφοσίσθητε, λέγει Κύριος» (Β΄ Κορ. στ΄ 14-17)…».
[Ἐπιμέλεια κειμένου: Σεβ/τος Μητροπολίτης Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος Κλήμης]