ΤΥΠΙΚΟΝ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑΙ ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ
Μέρος Α΄, Τά ἀφορῶντα τούς Ἀρχιερεῖς
[Ἐγκριθέν κατά τὴν συνεδρίαν τῆς 2/15-12-2011 τῆς Ἱ.Σ. ]
1. Ἀρχιερατικαί χοροστασίαι
Κατά τάς χοροστασίας, ἡ ἁρμόζουσα παρουσία τοῦ Ἀρχιερέως εἶναι ἡ μετά Μανδύου. Μόνον δέ κατά τήν Μεγ. Τεσσαρακοστήν (Κατανυκτικούς Ἑσπερινούς καί Προηγιασμένας) καί κατά τήν Μ. Ἑβδομάδα ( Ἀκολουθίας Νυμφίου καί Ὡρῶν Μ. Παρασκευῆς) ὁ Ἀρχιερεύς χοροστατεῖ ἄνευ Μανδύου, καί κατ’ ἀκρίβειαν ἀπό τοῦ Παραθρονίου, φέρων μόνον Ἐγκόλπιον (ἤ μόνον Σταυρόν), κατά προτίμησιν ἀπέριττον (συνήθως λευκόν, ἐξ ἐλεφαντοστοῦ ἤ «μαργάρου») καί κρατῶν «χαζράνιον». Ἀλλά κατά τάς ἀκολουθίας τῶν ἁγίων Παθῶν, τῆς Ἀποκαθηλώσεως καί τοῦ Ἐπιταφίου ἡ χοροστασία τελεῖται ἐπισημότατα (μετά Μανδύου κ.λ.π.).
Ὁ χοροστατῶν Ἀρχιερεύς ἵσταται ἐπί τοῦ Ἀρχιερατικοῦ Θρόνου. Κατ’ ἐξαίρεσιν (ἐν Δοξολογίαις, Κηδείαις, Μνημοσύνοις) γίνεται ἐνίοτε χοροστασία ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης, ὁσάκις ὁ χῶρος τοῦ Ναοῦ ἤ τῆς Σωλέας δέν προσφέρεται ἐπαρκῶς διά τήν ἄνετον ἀπό τοῦ Θρόνου χοροστασίαν.
Εὐλογεῖ δ’ ὁ χοροστατῶν κυρίως διά τῆς χειρός. Μόνον δέ κατά τήν Ἀπόλυσιν εὐλογεῖ διά σταυροῦ. Κατά δέ τήν Θ. Λειτουργίαν εὐλογεῖ διά Σταυροῦ καί μετά τήν ἀνάγνωσιν τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ἐάν εἶναι ἁπλῶς χοροστατῶν.
Κατὰ τὴν τάξιν τοῦ «καιροῦ» ἡ ὡραῖα πύλη παραμένη ἀνεωγμένη.
Εἰς τήν ἀρτοκλασίαν, δεδομένου ὅτι παρατηρεῖται μεγάλη ἀνομοιομορφία εἰς τήν ἀνάγνωσιν τῆς σχετικῆς εὐχῆς, δέον ὅπως υἱοθετηθῇ ἀπό ὅλους τούς Ἀρχιερεῖς τὸ κείμενο τῆς εὐχῆς ὅπως ὑπάρχει εἰς τὴν ἁπλουστέραν μορφὴν:
«Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ εὐλογήσας τοὺς πέντε ἄρτους ἐν τῇ ἐρήμῳ, καὶ ἐξ αὐτῶν πεντακισχιλίους ἄνδρας χορτάσας, Αὐτὸς εὐλόγησον καὶ τοὺς ἄρτους τούτους, τὸν σῖτον, τὸν οἶνον, καὶ τὸ ἔλαιον· καὶ πλήθυνον αὐτὰ ἐν τῇ ἁγίᾳ καὶ ἱερᾷ Μονῇ (τῇ πόλει) ταύτῃ καὶ εἰς τὸν κόσμον σου ἅπαντα· καὶ τοὺς ἐξ αὐτῶν μεταλαμβάνοντας πιστοὺς δούλους σου ἁγίασον. Ὅτι σὺ εἶ ὁ εὐλογῶν καὶ ἁγιάζων τὰ σύμπαντα, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρὶ καὶ τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.»
2. Ἀρχιερατικαί λειτουργίαι
Ὁ δέ λειτουργῶν Ἀρχιερεύς εὐλογεῖ οὕτω:
- Ψαλλομένης τῆς «φήμης» αὐτοῦ, διά τῶν δύο χειρῶν, μή κρατῶν «πατερίτσαν» οὐδέ σταυρόν.
- Ὁμοίως εὐλογεῖ καί πρό τῆς Μεγ. Εἰσόδου, κατά τήν «συγχώρησιν».
- Μετά τὸν Ἀπόστολον εὐλογεῖ τόν ἀναγνώστην διὰ τῆς χειρός λέγων «Εἰρήνη σοι[1]».
- Μετά δέ τό Εὐαγγέλιον εὐλογεῖ τόν διάκονον διὰ τῆς χειρός λέγων ὁμοίως «Εἰρήνη σοι[2]» καὶ ἐν συνεχείᾳ τὸν λαόν διά τοῦ δικηρίου (σημαίνοντος τὴν «χάριν καί τήν ἀλήθειαν», ὡς καί τάς δύο φύσεις, τοῦ λαλοῦντος διά τοῦ Εὐαγγελίου Σωτῆρος Χριστοῦ).
- Καί μετά τήν Μεγ. Εἴσοδον ὁμοίως διά τοῦ δικηρίου –οὐχί δέ τοῦ τρικηρίου- παραδιδομένου ἀκολούθως εἰς τόν διάκονον ἀπαγγέλοντα τό «Πληρώσωμεν….».
- Εἰς τὰ «Εἰρήνη πᾶσι» πάντοτε διά τῆς χειρός.
- Εἰς τό «Ἡ χάρις τοῦ Κ. ἡ. Ι.Χ.» διά σταυροῦ.
- Καί εἰς τό «Καί ἔσται τά ἐλέη….», διά τοῦ τρικηρίου, παραδοτέου ἐνταῦθα εἰς τόν διάκονον, ὅστις ἀναδιπλοῖ τό ὁράριον ἐντὸς τοῦ Βήματος.
- Τέλος εἰς τήν Ἀπόλυσιν εὐλογεῖ διά τοῦ τρικηρίου.
Ἡ ἔνδυσις τοῦ μικροῦ ὠμοφορίου γίνεται μετά τήν ἀνάγνωσιν τοῦ Εὐαγγελίου καί πρίν τήν ἐκφώνησιν τοῦ «ὅπως ὑπό τοῦ κράτους σου….». Αἱ χειροτονίαι Διακόνων καὶ Πρεσβυτέρων γίνονται τοῦ Ἀρχιερέως φέροντος τὸ μικρὸν ὠμοφόριον.
Κατὰ τὸ θυμίαμα εἰς τόν χερουβικόν ὕμνον ὁ Ἀρχιερεύς (ὅπως καὶ κάθε λειτουργός) ἔχει ἀκάλυπτον τήν κεφαλήν.
Κατὰ τὴν Μεγάλην Εἴσοδον ΔΕΝ λιτανεύεται ὠμοφόριον.
3. Ἀρχιερατικόν Συλλείτουργον
Περί τῆς συλλειτουργίας Ἀρχιερέων, διασαφεῖται ὅτι τὸ προβάδισμα κανονικῶς ἀνήκει εἰς τόν «οἰκεῖον Ἱεράρχην», ὅστις εἶναι ὁ μόνος δικαιούμενος νά προκαθεσθῇ ἐπί τοῦ ἱεροῦ Συνθρόνου, καί οὐδείς ἄλλος. Διευκρινίζεται ὅτι εἰς τάς Τοποτηρητείας οἰκεῖος Ἱεράρχης θεωρεῖται ὁ Τοποτηρητής καὶ φημίζεται ὡς ποιμενάρχης. Λόγοι δέ ἁβρότητος εἰσήγαγον τήν παραχώρησιν εἰς φιλοξενουμένους Ἱεράρχας (πρεσβειούχους ἤ μὴ) τῆς πρωτοκαθεδρίας ἐν τῇ Θ. Λειτουργίᾳ, ὅπου ἄν κληθῶσιν. Ἑν προκειμένῳ ἐπαφίεται εἰς τήν διάκρισιν τοῦ οἰκείου ἱεράρχου τὸ μέτρον τῆς «τιμῆς» πρός τούς φιλοξενουμένους. Ἐάν μεταξύ τῶν συλλειτουργούντων Ἀρχιερέων παρίσταται ὁ Μακαριώτατος, προεξάρχη πάντοτε ἐκεῖνος.
Κατὰ τὴν τάξιν τοῦ «καιροῦ» οἱ λοιποί Ἱερᾶρχαι πλὴν τοῦ λαμβάνοντος «καιρόν», ἵστανται ἔμπροσθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης μετ’ ἐγκολπίων καὶ ἐπανωκαλυμμαύχων ποιοῦντες σχῆμα ὅτε ὁ χορὸς ψάλλει τὸ «Εἰς πολλά ἔτη...».
Προεξάρχοντος τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος εἰς Ἀρχιερατικόν συλλείτουργον οὐδείς τῶν Ἀρχιερέων (Μητροπολιτῶν ἤ Ἐπισκόπων) φέρει Μίτραν, Πατερίτσαν και Σταυρόν εἰ μὴ ἐγκόλπιον και ἐπανωκαλύμμαυχον. Τό αὐτό ἰσχύει καί εἰς πολυαρχιερατικά συλλείτουργα ἀπόντος τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου, ὅπου μόνον ὁ πρῶτος τῇ τάξει φέρει Μίτραν, Πατερίτσαν και Σταυρόν, οἱ δέ λοιποί ἐγκόλπιον και ἐπανωκαλύμμαυχον.
Εἰς τάς λιτανείας καί τελετάς μὲ πολλούς Ἀρχιερεῖς (γάμους, ἐξοδίους ἀκολουθίας κ.λπ.), ράβδον φέρει μόνον ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἢ ὁ ἐπιχώριος ἢ -ἀπόντος τούτου- ὁ πρῶτος τῇ τάξει. Ἐξαίρεσις γίνεται μόνον κατὰ τὴν ἑορτήν τῶν Θεοφανείων, εἰς τήν λιτανείαν καὶ εἰς τὴν τελετήν τῆς καταδύσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ εἰς τόν Κεντρικόν Λιμένα Πειραιῶς, ὁπότε Μίτραν, Πατερίτσαν και Σταυρόν φέρουν ἅπαντες οἱ Ἀρχιερεῖς.
Ἐν σχέσει πρός τάς ψαλλομένας «φήμας» τῶν Μητροπολιτῶν, προεξάρχοντος τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος οὐδεμία ἄλλη φήμη ψάλλεται. Ὁμοίως καὶ εἰς τὰ λοιπά συλλείτουργα, ψάλλεται μόνον ἡ φήμη τοῦ προεξάρχοντος.
Ἡ φήμη τοῦ ἑκάστοτε Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν προσαρμόζεται ἐν μέρει πρός τόν ἐν Κωνσταντινουπόλει Πατριαρχικόν τύπον εἰς τάς ἐκτός Ἀθηνῶν ἐπαρχίας ὡς ἑξῆς:
«(δεῖνος) τοῦ Μακαριωτάτου καὶ Θεοπροβλήτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος, πολλά τά ἔτη»
εἰς δὲ τὰς Ἀθήνας καὶ τὰς τοποτηρητείας αὐτοῦ παραμενούσης:
«(δεῖνος) τοῦ Μακαριωτάτου καὶ Θεοπροβλήτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος, ἡμῶν δέ πατρός καί Ποιμενάρχου, πολλά τά ἔτη.»
Αἱ φῆμαι τῶν Τιτουλαρίων τῶν ὑποκειμένων εἰς τῆν Ἱεράν Σύνοδον καὶ οὐχὶ εἰς Μητροπολίτην, εἰς μέν τάς Τοποτητρητείας αὐτῶν -ἐάν ἔχουν- μεταβάλλονται ὡς ἑξῆς:
«(Δεῖνος) τοῦ Θεοφιλεστάτου καὶ Θεοπροβλήτου Ἐπισκόπου (ὄνομα πάλαι ποτέ Ἐπισκοπῆς) ἡμῶν δέ πατρός καί Ποιμενάρχου, πολλά τά ἔτη».
Παντοῦ ἀλλοῦ δέ λειτουργούντων και προεξαρχόντων μεταβάλλονται:
«(Δεῖνος) τοῦ Θεοφιλεστάτου καὶ Θεοπροβλήτου Ἐπισκόπου (ὄνομα πάλαι ποτέ Ἐπισκοπῆς), πολλά τά ἔτη».
Αἱ φῆμαι τῶν Μητροπολιτῶν παραμένουν ὡς ἔχουν.
********************************
Μέρος Β΄, Τά ἀφορῶντα τούς Ἱερεῖς καὶ Διακόνους
[Ἐγκριθέν κατά τὴν συνεδρίαν τῆς 11/24 -1-2012 τῆς Ἱ.Σ.]
4. Εἰδικαὶ δεοντολογικαί διατάξεις.
Κατά τήν ἄφιξιν τοῦ Ἀρχιερέως εἰς τόν Ἱ. Ναόν, α) σημαίνουν οἱ κώδωνες τοῦ Ναοῦ, β) οἱ ἱερεῖς καί οἱ διάκονοι ὑποδέχονται αὐτόν εἰς τά προπύλαια τοῦ Ναοῦ, γ) ὁ πρῶτος τῇ τάξει τῶν ἱερέων ἐπιδίδει εἰς αὐτόν τήν «πατερίτσαν» καί λαμβάνει ἐκ χειρός αὐτοῦ τήν συνήθη ράβδον (βακτηρίαν), δ) μετά τήν ἀρχιερατικήν εὐλογίαν πρός τό ἐκκλησίασμα καί τήν ἄνοδον τοῦ ἀρχιερέως εἰς τόν Δεσποτικόν θρόνον, ἱερεῖς καί διάκονοι, προσερχόμενοι κατά ζεύγη (ἀνά εἷς ἱερεύς καί εἷς διάκονος), κατά τήν τάξιν τῶν πρεσβείων αὐτῶν, λαμβάνουσι παρ’ αὐτοῦ «καιρόν», ὑποκλινόμενοι ἐδαφιαίως («βάλλοντες μετάνοιαν») καί ἀσπαζόμενοι τήν χεῖρα αὐτοῦ. Τελευταῖοι λαμβάνουσιν ὁμοίως «καιρόν» οἱ ψάλται. Πρό δέ τῆς «Εἰσόδου» τοῦ Ἑσπερινοῦ -ἤ ἐν εὐκαίρω στιγμῇ ἄλλης Ἀκολουθίας- λαμβάνουσι «καιρόν», ὁπωσδήποτε, ὅσοι ἄν ἐνδεχομένως θά λάβωσι μέρος εἰς τήν ἱερουργίαν.
Ἐξ ἄλλου, οἱ πρεσβύτεροι καί οἱ διάκονοι ὑπόκεινται εἰς τάς ἑξῆς διατυπώσεις:
α) Ἐνδύονται τά ἄμφια αὐτῶν, πάντοτε, πρό τῆς ἀντιστοίχου περιβολῆς ἀμφίων τοῦ ἀρχιερέως.
β) Ὅταν ὁ ἀρχιερεύς φέρει μανδύαν, οἱ πρεσβύτεροι φέρουσιν ἀπαραιτήτως φαιλόνιον καί οἱ διάκονοι στιχάριον, ἐάν δ’ ἐκεῖνος φέρῃ μόνον ἐπιτραχήλιον καί ὠμοφόριον (ὅπως λ.χ. εἰς τὰς ἀκολουθίας τοῦ ἁγιασμοῦ, τοῦ εὐχελαίου καὶ τοῦ νεκρωσίμου τρισαγίου), δύναται νά τοῖς ἐπιτρέψη νά φέρωσι καί οὗτοι μόνον ἐπιτραχήλιον ἤ ὁράριον.
γ) Ἀκολουθιῶν τινων ἡ ἔναρξις γίνεται ὑπό τοῦ ἱερέως μόνον δι’ ἐπιτραχηλίου (π.χ. εἰς τόν Ἑσπερινόν), φέρων δέ οὗτος ἐνδιαμέσως και φαιλόνιον (διά τήν «Εἴσοδον»), διατηρεῖ τοῦτο μέχρι καί τῆς Ἀπολύσεως. Ἐὰν δὲν ὑπάρχει διάκονος, ὁ Ἱερεύς ὁ ὁποῖος θὰ εἴπῃ τὰ εἰρηνικά καὶ θὰ θυμιάσῃ εἰς τὸ «Κύριε ἐκέκραξα...», φέρει ἀπαραιτήτως καὶ τὸ φαιλόνιον.
δ) Οἱ πρεσβειοῦχοι καί οἱ ὀφφικιοῦχοι εἰς μέν τάς «Εἰσόδους» προηγοῦνται τῶν λοιπῶν συλλειτουργῶν, εἰς δέ τάς λιτανείας προηγοῦνται οἱ νεώτεροι καί ἕπονται οἱ ἀρχαιότεροι καί οἱ ὀφφικιοῦχοι, οἱ δέ διάκονοι πλαισιοῦσι πάντοτε τόν ἀρχιερέα, μή παρόντος δ’ ἀρχιερέως λαμβάνουσι θέσιν μετά τούς νεωτέρους ἱερεῖς. Ἐν τῆ Θ. Λειτουργία ἵστανται πάντοτε ἑκατέρωθεν τοῦ προεστῶτος (ἐπισκόπου ἤ πρεσβυτέρου). Καί ἐν ταῖς Εἰσόδοις ὁ πρῶτος τῶν διακόνων λαμβάνει τό Εὐαγγέλιον ἤ τό ἅγιον Δισκάριον, οἱ δέ λοιποί (Διάκονοι) προηγοῦνται κατ’ ἀντίστροφον σειράν πρεσβειῶν. (Ἐν τῶ Ἑσπερινῷ, παρόντος ἀρχιερέως, δύνανται νά φέρωσι θυμιατήρια δύο διάκονοι, ἐκ τούτων ὁ πρῶτος ἐκφωνεῖ τό «Σοφία. Ὀρθοί» καί ὁ δεύτερος τό «Ἑσπέρας προκείμενον»).
ε) Οἱ ἐκ Μοναχῶν Διάκονοι φέρουν ἐπανωκαλύμμαυχον μόνον εἰς τὴν λιτὴν καὶ τὰς λιτανείας.
Ἱερεὺς λειτουργῶν μόνος, οὐδέποτε ψάλλει εἰσοδικόν, ἀπολυτίκιον καὶ κοντάκιον καὶ οὐδέποτε μνημονεύει εἰς τὴν Μεγάλην εἴσοδον. Ὡσαύτως, Ἱερεύς λειτουργών μόνος ἢ συλλειτουργῶν μετ’ ἄλλων Ἱερέων, οὐδέποτε θυμιᾷ μετά τὴν μικράν εἰσοδον[3].
Ἡ θυμίασις τοῦ ἀρχιερέως ὑπό τοῦ διακόνου -ἀκριβέστερον ὑπό δύο διακόνων μέ δικηροτρίκηρα- γίνεται ὡς ἑξῆς: Ἐξέρχονται οἱ διάκονοι (ἐκ τῆς Ὡραίας Πύλης) πρός τόν ἐπί τοῦ θρόνου χοροστατοῦντα ἀρχιερέα. Αἰτήσαντες δέ καί λαβόντες τήν εὐλογίαν τοῦ θυμιάματος, θυμιῶσιν ὁμοῦ τοῦτον τρίς. Εἰσερχόμενοι δέ, διά τῆς Ὡραίας Πύλης, εἰς τό ἅγιον Βῆμα θυμιῶσι σταυροειδῶς τήν ἁγίαν Τράπεζαν, τοῦ πρώτου ἱσταμένου πρό αὐτῆς καί τοῦ δευτέρου ὄπισθεν ταύτης, καί μετακινουμένων πάντοτε πρός τά δεξιά, ἵνα ὁ πρῶτος δεξιόθεν καί ὁ δεύτερος ἀριστερόθεν κυκλώσωσι θυμιῶντες την ἁγίαν Τράπεζαν. Ἐξερχόμενοι διὰ τῆς Ὡραίας Πύλης ἐπανέρχονται πρός τόν ἀρχιερέα καὶ θυμιῶσι τοῦτον ἐννέα φοράς (τρίς ἀνά τρείς). Εἶτα ἔρχονται πρό τοῦ τέμπλου καί θυμιῶσιν ἀμφότεροι, ἀνά τρεῖς φοράς, τάς εἰκόνας τοῦ Κυρίου, τῆς Θεοτόκου, τοῦ Προδρόμου καί τοῦ ἁγίου τοῦ ναοῦ. Ἀκολούθως δε διαχωρίζονται ἀπ’ ἀλλήλων οἱ διάκονοι, τοῦ μέν θυμιῶντος τόν δεξιόν χορόν καί ἐν συνεχεία ὅλον τὸ δεξιόν κλῖτος (τῶν ἀνδρῶν), τοῦ δέ τόν ἀριστερόν χορόν καί ἅπαν τό ἀριστερόν κλῖτος (τῶν γυναικῶν). Ἐπιστρέφοντες εἰς τὸν σολέα θυμιῶσι πάλιν τάς ἐν τῷ τέμπλω εἰκόνας καί ἐν συνεχείᾳ στάντες πρό τοῦ θρόνου τόν ἀρχιερέα ἑννεάκις, ὡς προελέχθη. Εἰσερχόμενοι δέ, διά τῆς Ὡραίας Πύλης, εἰς τό ἅγιον Βῆμα θυμιῶσι σταυροειδῶς πάλιν τήν ἁγίαν Τράπεζαν, ὡς προεγράφη. Εἶτα ὁ μέν θυμιᾶ τούς ἐν τοῖς δεξιοῖς τοῦ ἁγίου Βήματος, ὁ δέ τήν Πρόθεσιν καί τούς ἀριστερά ἱσταμένους κληρικούς. Τέλος, συναντώμενοι ὁ εἷς ἔναντι τοῦ ἄλλου, ἀλληλοθυμιῶνται, καί παραδίδουσι τά θυμιατήρια.
Μή παρόντος ἀρχιερέως, τό θυμίαμα εὐλογεῖ ὁ (πρῶτος τῆ τάξει) ἱερεύς. Ἡ δέ θυμίασις ἄρχεται ἀπό τῆς ἁγίας Τραπέζης, κυκλουμένης ὑπό τοῦ διακόνου. Ἐξέρχεται δέ οὗτος (ἐκ τῆς βορείας πύλης), θυμιᾶ τόν ἀρχιερατικόν θρόνον (τρις), τό τέμπλον, τους χορούς καί τόν λαόν (περιερχόμενος τον ναόν), εἶτα πάλιν τό τέμπλον (ὡς προελέχθη) καί εἰσέρχεται εἰς τό ἅγιον Βῆμα (ἐκ τῆς νοτίας πύλης), ἵνα καί αὖθις κυκλώση τήν ἁγίαν Τράπεζαν καί θυμιάση τέλος τούς ἐν τῶ Βήματι.
Ἐὰν ὁ Ἀρχιερεύς δὲν χοροστατεῖ ἀλλ’ ἁπλῶς παρευρίσκεται εἰς τὸ ἱερὸν Βῆμα συμπροσευχόμενος ΔΕΝ εὐλογεῖ θυμίαμα καὶ ΔΕΝ ἐκφωνεῖ «Εἰρήνη πᾶσι». Ὁ Διάκονος ἢ ὁ Ἱερεύς εἰς αὐτὴν τὴν περίπτωσιν τὸν θυμιᾷ τρίς.
Πάντες δέ οἱ συλλειτουργοί ὀφείλουσι νά προσέχωσιν εἰς τό νεῦμα τοῦ ἑκάστοτε προεξάρχοντος, καί μόνον ἐπί τῷ «νεύματι αὐτοῦ νά ἀπαγγέλωσι τήν ἀντιστοιχοῦσαν ἐκφώνησιν. Ὁ προεξάρχων, ἐξ ἄλλου, κατανέμει –κατά σειράν πρεσβειῶν- τοῖς συλλειτουργοῖς τάς ἐκφωνήσεις, οὐχί ὅμως καί τάς κυριωτέρας τῆς θείας ἱερουργίας, ἅιτινες ἀπαγγέλλονται ἅπασαι ὑπό μόνου τοῦ προεστῶτος, διότι οὗτος εἷναι ὁ κυρίως λειτουργός τοῦ Μυστηρίου, οἱ δέ λοιποί συμπράττουσιν αὐτῶ δευτερευόντως.
Τὰ πρεσβεῖα τῶν κληρικῶν ὁρίζονται ὡς ἑξῆς: πρῶτον οἱ ὀφφικιοῦχοι (Ἀρχιμανδρῖται καὶ Πρωτοπρεσβύτεροι) κατὰ τὰ πρεσβεῖα τῆς χειροτονίας των εἰς τὴν ἱερωσύνην ἀνεξαρτήτως τοῦ εἴδους τοῦ ὀφφικίου, καὶ ἔπειτα οἱ μὴ ὀφικκιοῦχοι ἐπίσης κατὰ τὰ πρεσβεῖα τῆς χειροτονίας των ἀνεξαρτήτως ἐὰν εἶναι ἱερομόναχοι ἢ ἔγγαμοι πρεσβύτεροι. Ἢτοι ὁ ἀρχαιότερος κατά τὰ πρεσβεῖα τῆς ἱερωσύνης Πρωτοπρεσβύτερος προτάσσεται ἑνός νεωτέρου κατά τήν χειροτονίαν Ἀρχιμανδρίτου καὶ ὁμοίως, ὁ ἀρχαιότερος κατά τὰ πρεσβεῖα τῆς ἱερωσύνης Πρεσβύτερος προτάσσεται ἑνός νεωτέρου κατά τήν χειροτονίαν Ἱερομονάχου.
[Συνεπληρώθη κατὰ τὴν συνεδρίαν τῆς 4/17 -7-2012]
***********************************************************
[1] Ἄνευ τῶν προσφάτων προσθηκῶν «τῷ ἀναγνῶντι», ἢ «τῷ ἀναγινώσκοντι», ἢ «τῷ ἀναγνώσαντι» κ.λπ.
[2] Ὁμοίως ἄνευ τῶν προσφάτων προσθηκῶν «τῷ εὐαγγελισαμένῳ», ἢ «τῷ εὐαγγελιζομένῳ», κ.λπ.
[3] Τὰ τοιαῦτα εἶναι στοιχεῖα τῆς Ἀρχιερατικῆς λετουργίας.