Εἰσαγωγικὸ Σημείωμα

ΟΠΩΣ προεξαγγείλλαμε πρόσφατα, ἀναδημοσιεύουμε ἀκόμη μία συνέχεια, τὴν 17η, ἀπὸ τὸ ἐκτενὲς βιογραφικὸ γιὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, τὸ ὁποῖο εἶχε δημοσιευθῆ σὲ 21 συνέχειες στὴν ἐπίσημο Ὄργανο τῆς Ἐκκλησίας μας «Ἡ Φωνὴ τῆς Ὀρθοδοξίας» κατὰ τὰ ἔτη 1963 – 1964.

Εἴχαμε ἀναφέρει, ὅτι τὸ κείμενο δημοσιεύθηκε τότε ἀνωνύμως, ἀλλὰ ἐκ τῶν ὑστέρων ἀπεκαλύφθη σὲ ἐπίσημο ἔγγραφο τοῦ Προεδρείου τῆς ΠΘΕΟΚ τοῦ ἔτους 1979, ὅτι συντάκτης τοῦ κειμένου ἦταν ὁ ἀείμνηστος Ἐπίσκοπος Μαγνησίας Χρυσόστομος Νασλίμης (+1973).

Στὸ ἀπόσπασμα ποὺ παραθέτουμε, τὸ ὁποῖο ἐλήφθη ἀπὸ τὸ τεῦχος ὑπ’ ἀρ. 434-435/13.1.1964, σελ. 14-15, τοῦ ἐν λόγῳ Περιοδικοῦ, γίνεται ἀναφορὰ στὴν διαχείρησι τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας ἀπὸ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο, ἡ ὁποία περιῆλθε στὰ χέρια τῶν Ὀρθοδόξων ἀφαιρεθεῖσα ἀπὸ τοὺς καταχραστὰς Ἀρειανοὺς στὴν Κωνσταντινούπολι, στὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου ὑπὲρ προσελκύσεως τῶν πλανωμένων καὶ στὰ τῆς Β’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου:

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ – ΤΟΥ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΥ

(Συνέχεια ἐκ τοῦ προηγουμένου)
Ὁ Αὐτοκράτωρ Θεοδόσιος ἀποσπάσας χιλίους περίπου Ναοὺς ἀπὸ τοὺς κατέχοντας αὐτοὺς Ἀρειανοὺς παρέδωκεν εἰς τοὺς Ὀρθοδόξους, ὁμοῦ μεθ’ ὅλης τῆς πλουσίας αὐτῶν κινητῆς καὶ ἀκινήτου περιουσίας, τὴν ὁποίαν εἶχον αὐθαιρέτως σφετερισθῆ ἐκεῖνοι καὶ κατέτρωγον ἀνεξελέγκτως. Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἀναγνωριζόμενος σιωπηρῶς ὑπὸ τοῦ Αὐτοκράτορος ὡς νόμιμος Ἐπίσκοπος τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀνέλαβε μετὰ τῶν Ναῶν καὶ τὴν διαχείρησιν τῆς τεραστίας περιουσίας αὐτῶν, καὶ παρ’ ὅλον ὅτι τινὲς τοῦ ὑπέδειξαν νὰ ἀναθέσῃ εἰς ἐμπείρους λαϊκοὺς τὰ τῆς διαχειρίσεως τῶν ὑλικῶν πραγμάτων τῆς Ἐκκλησίας, αὐτὸς δὲ ἀσχολῆται ἀποκλειστικῶς εἰς κυρίως πνευματικὰ καθήκοντα, δὲν ἠθέλησε νὰ παραδώσῃ αὐτὴν εἰς λαϊκοὺς ἀποφεύγων τὸ σκάνδαλον, καὶ φρονῶν ὅτι μεταξὺ τῶν Κληρικῶν θὰ εὑρίσκωνται πάντοτε οἱ ἐνδεδειγμένοι, ἀνώτεροι πάσης ἰδιοτελείας καὶ εὐσυνείδητοι, ἵνα οὗτοι ἐπωμισθῶσι τὴν καλὴν διαχείρισιν τῶν ὑλικῶν ζητημάτων τῆς Ἐκκλησίας, ἐξ ἧς ἐξαρτᾶται καὶ ἡ τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων ὁμαλὴ λειτουργία, ἡ συντήρησις τῶν ὀρφανῶν καὶ χηρῶν καὶ πάντων τῶν πασχόντων ἐνδεῶν, ἀνάγκην ἐλέους ὑπὸ τοῦ κοινοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Ταμείου ἐχόντων.

Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἀπαλλαγεὶς οὕτω τῆς ἐνοχλήσεως τῶν αἱρετικῶν ἐπεδόθη εἰς τὴν προσέλκυσιν τῶν ἀποπλανηθέντων ὑπ’ αὐτῶν, διὰ παντὸς τρόπου φροντίζων τὰ τῆς σωτηρίας αὐτῶν καὶ ἐπιστροφῆς εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας. Αἱ σχέσεις του μετὰ τῶν ἐπισήμων τῆς πόλεως ἦσαν ἀπηλλαγμέναι κοσμικῆς ἐννοίας. Εἰς δεξιώσεις καὶ γεύματα ἀπέφευγε, μήτε καλούμενος, μήτε καλῶν, νὰ ἐπιδίδεται· ἡ ὅλη διαγωγὴ ἦτο αὐστηρῶς συντηρητικὴ πρὸς ἅπαντας, ἡ δὲ ἰδιαιτέρα του ζωὴ κατ’ οὐδὲν ὑστέρει τῶν ἀσκητῶν καὶ τῶν ἐν ταῖς ἐρημίαις ἐνδιαιτωμένων ἀναχωρητῶν.

Παρὰ τῷ Αὐτοκράτορι περιστάμενος διετήρει τὴν ἐπιβαλλομένην σεμνὴν ἀξιοπρέπειαν, τοὺς δὲ ἄρχοντας μετὰ προσηνείας καὶ εἰλικρινοῦς τιμῆς περιέβαλε, οὐδέποτε μεταχειριζόμενος τὰς συνήθεις τῶν ὑποκριτῶν κολακείας καὶ ἐξευτελιστικὰς δουλοπρεπεῖς ἐκφράσεις.

Οὕτως εἶχεν ἡ ἐν γένει κατάστασις, ὅτε περὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ 381 ἐξεδόθη αὐτοκρατορικὸν διάταγμα περὶ τῆς συγκλήσεως ἐν Κωνσταντινουπόλει τῆς Δευτέρας μεγάλης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἐπὶ τῷ τέλει τῆς ὁριστικῆς τῶν ἀναφυέντων γνωστῶν δογματικῶν ζητημάτων καὶ διακανονίσεως διοικητικῆς φύσεως τοιούτων. Αἱ συνεδρίαι τῆς Συνόδου ἤρξαντο παρόντων ἑκατὸν πεντήκοντα Ἐπισκόπων ὑπὸ τὴν Προεδρίαν τοῦ ὑπὸ πάντων σεβαστοῦ ὄντος γηραιοῦ Ἐπισκόπου Ἀντιοχείας Μελετίου, ὅστις ἦλθεν ἵνα λάβῃ μέρος εἰς τὴν Σύνοδον παραστατούμενος ὑπὸ δύο Πρεσβυτέρων, τοῦ Ἐλπιδίου καὶ τοῦ Φλαβιανοῦ (τοῦ καὶ διαδεξαμένου αὐτὸν εἰς τὸν θρόνον). Εἰς τὴν Σύνοδον παρῆσαν καὶ ἐπίλεκτοί τινες Πατέρες, οἷοι οἱ δύο Ἀδελφοὶ τοῦ Μ. Βασιλείου, Γρηγόριος ὁ Νύσσης, ὁ ἐπικληθεὶς ὑπὸ τῆς Συνόδου Πατὴρ Πατέρων, καὶ Πέτρος ὁ Σεβαστείας· ὁ ἐξάδελφος τοῦ ἱεροῦ Γρηγορίου Ἀμφιλόχιος ὁ Ἰκονίου, ὁ τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου διδάσκαλος γέρων Διόδωρος ὁ Ταρσοῦ, ὁ Ἱεροσολύμων Κύριλλος, ὁ Βερροίας Ἀκάκιος, ὁ Σαμοσάτων Ἀντίοχος καὶ ὁ Κολωνίας Βοσπόριος.

Ὑπὸ τῆς Συνόδου πρῶτον ζήτημα ἐκανονίσθη τὸ τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τὸ πραξικόπημα τοῦ κυνικοῦ Μαξίμου κατεκρίθη διὰ τοῦ Τετάρτου αὐτῆς Κανόνος διακελεύοντος:
«Περὶ Μαξίμου τοῦ κυνικοῦ καὶ τῆς κατ’ αὐτὸν ἀταξίας τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει γενομένης (ἔδοξεν) ὥστε μήτε Μάξιμον Ἐπίσκοπον, ἤ γενέσθαι, ἤ εἶναι, μήτε τοὺς παρ’ αὐτοῦ χειροτονηθέντας ἐν οἱῳδήποτε βαθμῷ κλήρου. Πάντων καὶ τῶν περὶ αὐτόν, καὶ τῶν παρ’ αὐτοῦ γενομένων ἀκυρωθέντων».

Ὁ δὲ θεῖος Γρηγόριος ὁμοφώνως ὑπὸ πάντων τῶν Ὀρθοδόξων Πατέρων τῆς Συνόδου ἐξελέγη, ὡς καὶ ὁ Αὐτοκράτωρ Θεοδόσιος ἐκθύμως ὑπεστήριξεν, κανονικὸς Ἐπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, παρὰ τὰς μέχρι δακρύων παρακλήσεις τοῦ Γρηγορίου ὅπως ἡ Σύνοδος τὸν ἀπαλλάξῃ τοιούτων μόχθων καὶ εὐθυνῶν ἐν τῇ ἀναλήψει τῆς ἐκκλησιαστικῆς προεδρείας μιᾶς μεγαλοπόλεως, ἧς μέχρι τοῦδε μόνον ἐπιτροπικῶς καὶ ὡς τοποτηρητὴς τοῦ μέλλοντος κανονικῶς νὰ ἐπισκοπεύσῃ εἶχεν ἀναλάβει προσκαίρως ποιμαντικὰ καθήκοντα. Οὕτω, ἐπισήμως καὶ πανηγυρικῶς ὁ θεῖος Γρηγόριος ὑπὸ τῆς Συνόδου προεξάρχοντος τοῦ Προέδρου αὐτῆς Ἁγίου Μελετίου ἐγκαθιδρύθη ὡς κανονικὸς Ἐπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως εἰς τὸν θρόνον τοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ἡ πρᾶξις αὕτη τῆς Β’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀποκατέστησε τὴν ὁμαλότητα τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως καὶ ἔδωκε δικαίαν καὶ πρέπουσαν ἠθικὴν ἱκανοποίησιν εἰς τοὺς κόπους καὶ τοὺς ἀγῶνας τοῦ θείου Γρηγορίου, ὅστις πράγματι εἰς δυσκόλους περιστάσεις ὑπὸ τῆς θείας Προνοίας προεκρίθη, ἵνα ὑπηρετήσῃ εἰς τὰς ἐπάλξεις τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως ἡρωϊκῶς πρὸς κατατρόπωσιν τῶν κακοτρόπων καὶ κακοφρόνων ὀργάνων τοῦ ψεύδους καὶ τῆς κακίας.

Ἡ Σύνοδος ὑπὸ τὴν Προεδρίαν τοῦ γηραιοῦ Μελετίου ἠσχολήθη μὲ τὰ περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δογματικὰ θέματα, εἰς τὰ ὁποῖα ἀναμφιβόλως ὁ θεῖος Γρηγόριος προεξῆρχεν εἰς τὰς συζητήσεις, ἔχων συνεπικούρους καὶ τοὺς διακεκριμένους ἑτέρους Πατέρας ἐπὶ σοφίᾳ καὶ θεολογικῇ μορφώσει, τὸν Νύσσης Γρηγόριον, τὸν Ταρσέα Διόδωρον καὶ ἄλλους. Ἀποφανθεῖσα περὶ τῆς Θεότητος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπερ ἀνεκήρυξεν ὁμότιμον καὶ ὁμοούσιον τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ, συνεπλήρωσε τὸ ἐν Νικαίᾳ Σύμβολον τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως. Ἐπίσης, ἐπὶ τῆς διοικητικῆς ἐκκλησιαστικῆς κανονικότητος ὥρισε τὴν σειρὰν τῶν Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς εἰς τὸ προβάδισμα τῆς ἰσοτιμίας, τάξασα πρῶτον τὸν Ρώμης, δεύτερον τὸν Κωνσταντινουπόλεως, τρίτον τὸν Ἀλεξανδρείας καὶ τέταρτον τὸν Αἰλίας (Ἱεροσολύμων). Κατέκρινεν, ὡς προείπομεν, τὴν χειροτονίαν τοῦ κυνικοῦ Μαξίμου, ὥρισε τὸν τρόπον τῆς ἐξ αἱρετικῶν διαφόρων εἰσδοχῆς εἰς τοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐρρύθμισεν ἐκκρεμότητας ἐκκλησιαστικὰς ἑκασταχοῦ ὑφισταμένας.

Διαρκούσης τῆς Συνόδου ἀποθνήσκει ὁ Γέρων Μελέτιος καὶ Πρόεδρος αὐτῆς ἀνέλαβεν ὁ θεῖος Γρηγόριος. Πλὴν ὅμως ἡ τὰ καλὰ ἀμαυροῦσα βασκανία τῆς φαυλότητος εὗρε τὰ ὄργανα τὰ κατάλληλα ἵνα δράσῃ ἐναντίον τοῦ θείου Πατρός.
(Συνεχίζεται)